Wiadomości
Na pierwszym posiedzeniu Komisji w dn. 4 lipca 2013 r. dyskutowano nad planami prac Komisji na najbliższą przyszłość. Ustalono, że Komisja będzie podejmowała zagadnienia etyczne podnoszone przez środowiska profesjonalistów w ochronie zdrowia oraz pacjentów, a także najważniejsze pytania i kontrowersje pojawiające się w ochronie zdrowia. Rezultatem prac Komisji będą zwięzłe publikacje o charakterze wytycznych, których celem będzie identyfikacja obszarów istotnych zagrożeń etycznych i edukacja etyczno-prawna wszystkich uczestników oraz interesariuszy systemu ochrony zdrowia. Komisja planuje zapraszać do współpracy ekspertów w zakresie tematyki ochrony zdrowia i przedstawicieli samorządów zawodów medycznych. Przy opracowywaniu niektórych tematów Komisja będzie działać w porozumieniu z osobami zasiadającymi w etyczno-prawnych gremiach eksperckich, w szczególności z członkami Komitetu Bioetyki przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk oraz z reprezentantami samorządów zawodów medycznych.
Na podstawie Zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 maja 2013 r., Komisja zdecydowała, że będzie realizować swoje cele przez definiowanie i analizowanie problemów etycznych, formułowanie zasad i praktycznych wskazówek postępowania oraz wskazywanie typowych okoliczności i kontekstów, w jakich dane problemy etyczne występują lub mogą wystąpić. Katalog tematów, wątków i zagadnień, które wymagają wnikliwej analizy, oceny i propozycji regulacji jest otwarty i będzie uzupełniany w miarę pojawiania się potrzeb.
Komisja wytypowała jedenaście obszarów problemowych, które będą przedmiotem kolejnych pisemnych opracowań.
1. Konflikt interesów w ochronie zdrowia. Publikacja przedstawi precyzyjną i przydatną w praktyce definicję konfliktu interesów w ochronie zdrowia z uwzględnieniem typowych sytuacji, w których konflikt ten występuje i niesienie ze sobą ryzyko poważnych nadużyć. Opracowanie będzie dotyczyło m.in. takich zagadnień jak relacje między producentami i dostawcami leków i urządzeń medycznych a pozostałymi uczestnikami systemu ochrony zdrowia czy równoczesne pełnienie funkcji kierowniczych w publicznych i niepublicznych podmiotach wykonujących działalność leczniczą.
2. Zaufanie w ochronie zdrowia. Opracowanie przedstawi istotę i rolę zaufania w ochronie zdrowia. Wskaże główne przyczyny nieufności występującej w relacjach między pacjentami i ich bliskimi a osobami wykonującymi zawody medyczne, a także między osobami bezpośrednio udzielającymi świadczeń zdrowotnych a podmiotami i władzami odpowiedzialnymi za finansowanie i organizację ochrony zdrowia. Przedstawi także drogi budowania i umacniania zaufania w tych relacjach. W opracowaniu omówiona zostanie także rola samorządów zawodowych w promowaniu szczerej i otwartej komunikacji z pacjentami, opartej na szacunku do pacjenta oraz rzetelności i prawdziwości udzielanych mu informacji. Omówiona zostanie także rola środowiskowych mechanizmów kontroli społecznej w zwalczaniu stosowania w medycynie metod niesprawdzonych lub nieopartych na wiedzy naukowej.
3. Etyka i etycy w ochronie zdrowia. Publikacja omówi zagadnienia takie jak podstawowe wartości i zasady etyki medycznej oraz ich ewolucja i konflikty moralne w medycynie. Szerzej zostaną omówione źródła pouczeń moralnych w medycynie: od indywidualnego sumienia do kodeksów etycznych, a także rola etyków/bioetyków w ochronie zdrowia i działalność szpitalnych komisji etycznych.
4. Kształcenie w zawodach medycznych. Opracowanie wskaże metody, za pomocą których samorządy zrzeszające osoby wykonujące zawody medyczne mogą i powinny sprawować efektywny nadzór nad realizacją obowiązku kształcenia ustawicznego, a tym samym sprawować rzeczywistą pieczę nad wykonywaniem tych zawodów zgodnie z aktualną wiedzą medyczną oraz etycznymi i prawnymi zasadami wykonywania tych zawodów. W publikacji zostaną też uwzględnione formy kształcenia ustawicznego wynikające z obowiązujących regulacji prawnych oraz skutki nieprzestrzegania tych regulacji.
5. Etyczne zasady prowadzenia badań biomedycznych. Publikacja wskaże główne zasady prowadzenia badań naukowych na podstawie obowiązujących w tej sferze standardów międzynarodowych. Opracowanie będzie dotyczyło przede wszystkim zakresu kompetencji, organizacji i funkcjonowania komisji bioetycznych opiniujących projekty eksperymentów medycznych, w tym badań klinicznych z udziałem ludzi, oraz na przygotowaniu ich członków do oceniania tych projektów z perspektywy obowiązujących standardów etyczno-prawnych.
6. Partnerstwo w ochronie zdrowia. Opracowanie scharakteryzuje typy relacji między pacjentami a osobami wykonującymi zawody medyczne i inne zawody zaufania publicznego w ochronie zdrowia oraz wzajemne relacje między przedstawicielami różnych zawodów medycznych i wskaże specyfikę etyczną tych relacji. Zostaną zdefiniowane m.in. takie pojęcia jak partnerstwo w zawodach medycznych, paternalizm medyczny, autonomia pacjenta i jej granice, odpowiedzialność pacjenta za stan jego zdrowia, współpraca organizatorów ochrony zdrowia z innymi interesariuszami. Publikacja podejmie problematykę konfliktów przekonań między pacjentami a osobami wykonującymi zawody medyczne, granic oczekiwań pacjentów w odniesieniu do tych osób oraz prawnych i etycznych aspektów korzystania z klauzuli sumienia przez osoby wykonujące zawody medyczne. W publikacji zostaną zarekomendowane zasady i formy współpracy władz i podmiotów odpowiedzialnych za organizację i finansowanie ochrony zdrowia z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi interesy pacjentów.
7. Nowe technologie biomedyczne. Publikacja zostanie poświęcona najistotniejszym etyczno-prawnym wyzwaniom związanym z wykorzystaniem w praktyce klinicznej najnowszych osiągnięć nauki i technologii medycznych. Wśród zagadnień szczegółowych znajdzie się m.in stosowanie terapii eksperymentalnych i prewencyjne interwencje medyczne.
8. Dostęp do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. W publikacji zostaną określone główne zasady etyczne leżące u podłoża publicznego systemu ochrony zdrowia oraz zasady ustalania priorytetów w wydatkowaniu funduszy publicznych na ochronę zdrowia. Wśród omawianych zagadnień znajdą się między innymi: sprawiedliwość społeczna, akceptowalność mechanizmów rynkowych w dostępie do świadczeń zdrowotnych, zasady finansowania terapii chorób rzadkich, racjonowanie szczupłych zasobów.
9. Etyka działalności naukowej w medycynie. Publikacja wyjaśni pojęcia autorstwa oraz własności intelektualnej w pracy naukowej, ze szczególnym uwzględnieniem rzetelności pracy badawczej oraz problematyki atrybucji autorstwa. Opracowanie będzie zawierało opisy najczęstszych nieprawidłowości występujących w pracy naukowej, ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk takich jak gostwriting, guest authorship, wpływ hierarchii służbowej na atrybucje autorstwa i awans naukowy w medycynie itp.
10. Kultura prawna w medycynie. Opracowanie określi funkcje i granice regulacyjne prawa w praktyce medycznej, zakres znajomości przepisów prawnych, niezbędny osobom działającym w ochronie zdrowia (w tym wykonującym zawody medyczne) oraz metody upowszechniania tej wiedzy zarówno na etapie studiów medycznych jak i w ramach kształcenia ustawicznego.
11. Problematyka końca życia. Celem publikacji będzie zdefiniowanie podstawowych, etycznie doniosłych kategorii występujących w dyskusjach na temat medycyny końca życia (m.in. daremna terapia, opieka terminalna, sedacja terminalna, odmowa żywienia) i określenie głównych, szeroko akceptowanych zasad i trybów podejmowania decyzji w tej dziedzinie medycyny.